Црногорска нација

Kad sam kazao prijateljima da pisem ovu knjigu, cuo sam skoro uvek iste reci: Zasto je Amerikanac odlucio da napise knjigu o istoriji Crne Gore? Odgovarajuci na to pitanje, dajem dva razloga: Prvi razlog je da Crna Gora ima vaznu i zanimljivu istoriju; drugi je zbog toga sto je takozvani crnogorski identitet najnovije oruzje medjunarodne zajednice protiv srpskog naroda.

Ko su Crnogorci? Prvi je odgovor da su Srbi. Oni govore isti jezik, dele istu religiju, ponosni su na zajednicke pobede i oplakuju iste poraze. Crnogorci su, bez sumnje, narocita vrsta Srba, ali to isto mozemo da kazemo i o Srbima iz Krajine, iz Vojvodine, iz Bosne.

Punih pet stotina godina istorija i geografija odvajale su Crnu Goru od Srbije, ali uprkos tome skoro da nije bilo moguce razlikovati Crnogorce od njihovih srpskih suseda u Hercegovini. Nije bilo trenutka kada crnogorske vodje sebe nisu smatrale Srbima i kada nisu videle svoju borbu za nezavisnost kao deo celokupne srpske borbe.

U prvim danima Duklje i Zete srpski vladari nisu imali za cilj uspostavljanje nezavisne vlasti, vec su - poput vladara u Raskoj - Mihajlo Visevic i Jovan Vladimir pokusavali da stvore sveobuhvatnu srpsku drzavu. Vladari Zete su i uspeli u tim nastojanjima: i Stefan Vojislav i njegov sin Mihajlo vladali su Raskom, a ako je verovati predanju, i Nemanjici vode poreklo od njih.

Borba Crnogoraca protiv Turaka predstavlja jednu od najzuvisenijih epopeja hrabrosti i odanosti koje istorija poznaje. To je nepobitna cinjenica, a ako se jezik crnogorskog heroizma ponekad cini ziteljima Londona pa cak i Beograda staromodnim i preteranim, greska je do Londona i Beograda. Crna Gora je bila svetlo slobode i hriscanstva kroz mracne vekove islamskog divljanja Balkanom i tradicija crnogorskog otpora otomanskom jarmu trebalo bi da objedinjuje sve Srbe cak i danas.

Nosioci tog otpora, isprva, bila su nezavisna crnogorska plemena koja su priznavala duhovni i politicki autoritet cetinjskog vladike, da bi Crna Gora na kraju postala drzava pod vodjstvom Petrovica. Iz ove dinastije nije potekao nijedan vladar, od Vladike Danila do Kralja Nikole, koji nije bio srpski rodoljub. Ova lojalnost je narocito izrazena kod dva najveca Petrovica - svetog Petra Cetinjskog i Petra Petrovica Njegosa.

Podela u Crnoj Gori

Najvazniji zadatak sa kojim se dinastija Petrovica suocila bilo je ujedinjenje Crne Gore. Podela unutar zemlje je bila veoma duboka: najdublja je bila geografska podeljenost koja je razdvajala primorski deo od zaledja. U prvim vekovima posle propasti Rimskog Carstva, gradovi poput Kotora i Budve ostali su pod kontrolom Grka i Latina, i cak kada je moc Imperije opala, ovi su gradovi ostali pod snaznim uticajem stare civilizacije. Evo paradoksa vrednog pomena: tek pod ujedinjenom srpskom srednjevekovnom drzavom Primorje je postalo srpsko i samim tim crnogorsko, a nakon kolapsa srpske kraljevine bilo je pod vlascu Venecije, Turske, Austrije, Francuske - ali ne i Crne Gore sve do kasnog devetnaestog veka, kada je Crna Gora ucestvovala sa Srbijom u ratovima za oslobodjenje.

Zbog svog polozaja, Kotor i Budva su uvek bili pod uticajem prekomorskih sila, a posle sloma nemanjicke drzave bili su uvuceni u mletacku orbitu. Mnogi Srbi duz juzne jadranske obale postali su katolici, ali su se skoro do kraja devetnaestog veka izjasnjavali kao Srbi rimokatolicke veroispovesti, pa su cak kao takvi identifikovani i na nadgrobnim spomenicima na katolickim grobljima. Nazalost, propaganda katolicke crkve iz Hrvatske preobratila je te Srbe u vestacke Hrvate i ti isti nadgrobni spomenici koji svedoce o srpskom nasledju oskrnavljeni su od strane savremenih katolika koji su zaboravili i svoje srpsko poreklo i pouke svoje vere.

Bokelji su "Crnogorci" samo utoliko sto su Srbi i dele istu istoriju svog naroda. Ne postoji bokeljska "rasa", kao sto ne postoji posebna "crnogorska rasa". Celokupna Crna Gora - kao i ostali deo Balkana - etnicka je mesavina: Iliri, Dacani, Kelti, Rimljani, Grci, nekoliko slovenskih naroda, Mlecani, a da i ne govorimo o Turcima, ostavili su genetske otiske prstiju u regiji. Evidentno je da su Srbi najvecim delom slovenski narod kako u kulturi tako i po etnickom karakteru. Pa ipak, ciste rase ne postoje na Balkanu. Takve rasne teorije pripadaju albanskim i hrvatskim piscima naucne fantastike koji se pretvaraju da su Sarmati ili Iliri, Goti ili Bog bi znao sta jos.

Pravi osnivac crnogorskog nacionalizma bio je hrvatski rasista Ivo Pilar, koji je pisao pod pseudonimom "Sudland". Prema njegovoj teoriji, Crnogorci su zapadni, cak latinski narod, sasvim poseban od Srba koji su utonuli u stagnaciju Pravoslavne crkve i Vizantije. Dvojica politickih aktivista poreklom iz Crne Gore posli su Pilarovim stopama: Sekula Drljevic i Sava Markovic, koji je pisao pod imenom "Stedimlija". Njih dvojica su postali placeni agenti Ante Pavelica i dele odgovornost ustaskog rezima zbog genocida nad Srbima - i Crnogorcima. Drljevic je igrao kljucnu ulogu u namamljivanju crnogorskih cetnika u klopku i njihovoj likvidaciji od strane ustasa. Njega je ubrzo potom stigla zasluzena osveta, a Markovic je kasnije postao zasticeni saradnik Miroslava Krleze u Leksikografskom zavodu u Zagrebu. Umro je u dubokoj starosti, uzivajuci dobro zasluzenu Titovu penziju. Ove ideje danas predstavljaju zatrovani izvor crnogorskog nacionalizma.

Spoljasnji uticaj

Balkanske rasne teorije nisu domaci proizvod; one su prvi put stvorene od strane habsburskih propagandista i stratega u okviru njihovih napora za podelu Srba. "Samo sloga Srbina spasava", mozda je najtuzniji nacionalni moto koji je ikada postojao, zato sto su Srbi u toku svoje istorije uvek bili podeljeni. Trajna politika Vizantije, Venecije i Turske, bila je da nadje lokalne saveznike koji bi pomogli u pokoravanju Crne Gore i ostalih srpskih zemalja.

Austro-Ugarska je u toku devetnaestog i ranog dvadesetog veka stalno kovala zavere za odvajanje Bosne i Hercegovine od Srbije; podrzavala je Bugare u Makedoniji i Albance na Kosovu, i trudila se svim silama da iskoristi slabosti i sumnje Kneza Nikole kako bi odrzala netrpeljivost izmedju njega i njegovog zeta, srpskog Kralja Petra.

Pored toga, turski osvajaci i njihovi muslimanski crnogorski saveznici neprekidno su nastojali da privuku pojedina plemena na svoju stranu. Napetost izmedju Srbije i Crne Gore i u samoj Crnoj Gori, stvorila je ozbiljnu slabost na kraju Prvog svetskog rata i u ranim godinama Jugoslavije, i stanje sveopste zbunjenosti kada je izbio Drugi svetski rat. Ovo je bio jedan od najstrasnijih perioda u crnogorskoj istoriji.

Kao sto svi znamo, pocetkom devedesetih ponovili su se dogadjaji iz cetrdesetih, kada su krajinski Srbi, jos jednom, predati brutalnom zagrebackom rezimu; Srbi iz Bosne i Hercegovine bivaju gurani pod vlast muslimanima, a Srbi sa Kosova predati su Albancima na milost i nemilost, da budu pljackani, proterivani i ubijani. Posle svega doslo je vreme za zavrsni udarac: ozivljavanje crnogorskog separatizma.

Naucio sam jednu prostu cinjenicu dok sam proucavao istoriju ovog herojskog naroda: kad god su Crnogorci bili deo iste drzave sa ostalim Srbima, bili su u stanju da se brane od agresora, ali kada su bili odvojeni od svoje brace, postojao je rizik od potpadanja pod uticaj neke od velikih sila: Vizantije, Turske, Venecije, Austrije, a mozda, ovih dana, i NATO pakta ili Amerike. Na zavrsetku, zeleo bih da iznesem svoje misljenje: Vreme je da Srbi prestaju da predaju svoje zemlje. Srbi treba danas da zadrze Crnu Goru i, sutra, da se vrate na Kosovo, u Bosnu i u Krajinu.